Инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари соҳасида таълим ва инновациялар — Янги Ўзбекистон тараққиётининг асоси

Бугунги глобаллашув даврида инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлаш ҳар бир демократик жамиятнинг устувор вазифасига айланмоқда. Чунки инсон ҳуқуқлари — миллати, жинси, ирқи, дини, тили ёки бошқа ижтимоий мақомидан қатъи назар, ҳар бир инсоннинг туғилишидан то умрининг охиригача унга ҳамроҳлик қиладиган ажралмас қадриятдир.  

Инсон қадрини улуғлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳурмат қилиш ҳамда ҳимоя қилиш бугунги кунда Ўзбекистон давлат сиёсатининг бош йўналишига айланган. Мамлакатимизда олиб борилаётган кенг кўламли ислоҳотларнинг замирида ҳам айнан “Инсон қадри учун” тамойили мужассам.  

Инсон ҳуқуқлари таъминотида янги ёндашувлар

Ўзбекистон Республикаси Президенти ташаббуси билан ҳар бир ҳудудда Халқ ва Виртуал қабулхоналар фаолияти йўлга қўйилиб, фуқароларнинг давлат идораларига бевосита мурожаат қилиш, ўз муаммоларига ечим топиш имконияти яратилди. Шу билан бирга, “Ташаббусли бюджет” лойиҳаси орқали аҳоли ўз яшаш жойининг ривожланишида бевосита иштирок этмоқда. “Ёшлар – келажагимиз”, “Беш ташаббус”, “Камбағалликдан фаровонлик сари” каби 20 дан ортиқ давлат дастурлари ҳам инсон ҳуқуқларини амалда таъминлашнинг яққол ифодасидир.  

Сўнгги йилларда мамлакатимизда инсон ҳуқуқлари соҳасида туб бурилиш юз берди. Гендер тенглигини таъминлаш, аёлларни зўравонликдан ҳимоя қилиш, ёшларнинг ҳуқуқий фаоллигини ошириш, ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, диний эътиқод ва сўз эркинлигини кенгайтириш бўйича қатор ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинди. Бу ўзгаришлар Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги нуфузини юксалтириб, инсон ҳуқуқларига содиқ демократик давлат сифатидаги мавқеини мустаҳкамлади.  

Таълим — инсон ҳуқуқлари маданиятининг таянч пойдевори

“Инсон ҳуқуқлари таълим орқали бошланади” деган тамойил мамлакатимизда ўз ифодасини топмоқда. Ҳозирда умумтаълим мактабларида 8-синфдан бошлаб “Давлат ва ҳуқуқ асослари” фани ўқитилмоқда. Ўрта махсус таълим босқичида ҳуқуқий билимлар янада чуқурлаштирилиб, юридик техникумларда, Тошкент давлат юридик университети ҳамда бошқа олий ўқув юртларида замонавий ҳуқуқшунос кадрлар тайёрланмоқда.  

2023-йил 7-февралда қабул қилинган ПҚ–46-сонли қарор билан Ўзбекистон Республикасида Инсон ҳуқуқлари соҳасидаги Миллий таълим дастури тасдиқланди. Унга кўра, 2023/2024-ўқув йилидан бошлаб профессионал ва олий таълим тизимида “Инсон ҳуқуқлари”, “Аёллар ҳуқуқлари” ҳамда “Бола ҳуқуқлари” бўйича махсус курслар жорий этилди. Бундан ташқари, ҳар йили “Инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари соҳасидаги таълим ва инновациялар” миллий танлови ўтказилиши белгиланди.  

2020-йил 29-апрелдаги Президент фармони билан юридик таълим тизимини тубдан такомиллаштириш чоралари белгиланди. Натижада Тошкент давлат юридик университетига мустақил фаолият юритиш ҳуқуқи берилиб, Наманган, Самарқанд ва Термиз давлат университетларида юридик факультетлар ташкил этилди.  

Ҳукумат қарорига биноан 2024/2025-ўқув йилидан бошлаб умумий ўрта таълим муассасаларида “Давлат ва ҳуқуқ асослари” фани чуқурлаштириб ўқитиладиган “Ҳуқуқ синфлари” ташкил этилди. Эндиликда “мактаб–лицей–техникум–университет” узлуксиз таълим тизими орқали юридик йўналишга ихтисослашган ўқувчилар учун тест синовисиз ўқишни давом эттириш имконияти яратилди.  

Инновациялар — инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг янги уфқлари

Бугунги кунда таълим жараёнларига инновацион технологияларни жорий этиш ҳуқуқий маданиятни юксалтиришда муҳим рол ўйнамоқда. Рақамли платформалар, интерактив ўқув дастурлари, очиқ маълумотлар базалари ёшларнинг ҳуқуқий онгини ошириб, уларни ижтимоий ҳаётда фаол иштирок этишга ундамоқда.  

“Инсон ҳуқуқлари соҳасида таълим ва инновациялар уйғунлиги” — бу нафақат замон талаби, балки демократик жамиятнинг мустаҳкам пойдеворидир.

Инновацион технологиялар инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишда ҳам янги имкониятлар очмоқда. “Электрон ҳукумат” тизими орқали давлат хизматлари шаффоф, тезкор ва қулай тарзда кўрсатилмоқда. Биргина Ягона интерактив давлат хизматлари портали (YaIDXP) орқали бугун 347 турдаги хизмат онлайн тарзда тақдим этилмоқда.  

Шунингдек, “E-anticorruption”, “E-sud”, “Менинг фикрим” каби рақамли лойиҳалар коррупциявий хавфларни камайтириб, фуқароларнинг адолатга бўлган ишончини оширмоқда. “Lex.uz”, “Адлия мобил иловаси” каби ҳуқуқий ахборот тизимлари эса аҳолига ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларини қулай шаклда ўрганиш имконини бермоқда.  

“Инсон қадри учун” ғояси — бу шунчаки шиор эмас, балки янги Ўзбекистон тараққиётининг бош мезонидир. Инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлашга қаратилган таълимий ҳамда инновацион ислоҳотлар мамлакатимизда демократик қадриятларни мустаҳкамламоқда.  

Бугун юртимизда инсон ҳуқуқлари — давлат сиёсатининг марказида, таълим — унинг таянчи, инновациялар эса амалий механизмига айланиб бормоқда. Шубҳасиз, бу уйғунлик Янги Ўзбекистоннинг ҳуқуқий, адолатли ва инсонпарвар жамият сари ишончли қадамидир. Зеро, Президентимиз Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек,
“Инсоннинг қадр-қиммати, шаъни ва ғурури бундан буён барча соҳаларда биринчи ўринда туриши керак.”

Азизбек  Яздурдиев,
Миришкор тумани ҳокимлиги ахборот хизмати раҳбари,
ҳокимнинг матбуот котиби